[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.: on to dokona³zwrotu od krytycyzmu Kaniowskiego do idealistycznej spekulacji.Zbudowa³metafizykê opieraj¹c j¹ na pojêciu jaŸni i daj¹c idealizmowi postaæ specjalnieetyczn¹.POPRZEDNICY.G³Ã³wnym poprzednikiem Fichtego by³ Kant.Fichte uwa¿a³ siebie zakantystê i by³ przekonany, ¿e wiernie rozwija naukê Kanta.Pochwyci³ u Kanta irozwin¹³ wszystko to, co mia³o charakter metafizyczny.Punktem wyjœcia jegoby³a etyczno-religijna strona Kaniowskiej filozofii, przede wszystkim myœl, ¿erozum piaktyczny mo¿e rozwi¹zywaæ zagadnienia metafizyczne lepiej ni¿ rozumteoretyczny.Przejœcie od krytycyzmu Kantowskiego do metafizyki zapowiada³o siê i u innychuczniów Kanta, m.in.u Reinholda.¯YCIE.Johann Gottlieb Fichte (1762- 1814) urodzi³ siê na £u¿ycach, w ubogiejrodzinie w³oœciañskiej.By³ pastuchem, zanim dziêki pomocy jednego zokolicznych ziemian dosta³ siê do szko³y.Przeszed³ j¹ walcz¹c zniedostatkiem.Na uniwersytecie studiowa³ teologiê, póŸniej j¹ porzuci³ i sta³siê aposto³em wolnej nauki.D³ugo nie umia³ znaleŸæ ujœcia dla swych zdolnoœci,dla potrzeby wiedzy i dla ¿¹dzy czynu; dopiero lektura Kanta obudzi³a w nimfilozofa i zdecydowa³a o jego zawodzie.W r.1794 otrzyma³ dziêki poparciuKanta katedrê filozofii w Jenie.Zajmowa³ j¹ przez lat piêæ, a utraci³ zaartyku³, w którym dopatrzono siê ateizmu.Po dymisji, która wywo³a³a gwa³town¹polemikê (tzw.„spór o ateizm"), osiad³ w Berlinie, wszed³ w ko³a literackie ipolityczne.Podczas wojen Napoleoñskich poœwiêci³ siê ¿arliwie akcjipatriotycznej; zim¹ 1807-1808, podczas okupacji francuskiej, g³osi³ w Berliniep³omienne Mowy do narodu niemieckiego, w których wzywa³ swój naród doodrodzenia moralnego.Gdy potem w 1809 roku otwarty zosta³ UniwersytetBerliñski, zosta³ w nim profesorem, dziekanem i pierwszym z wyboru rektorem.PISMA najwa¿niejsze Fichtego powsta³y jeszcze w Jenie: Grundlage der gesammtenWissenschaflslehre, 1794; Grundlage des Naturrechts, 1796; System derSittenlehre, 1798.- Popularne przedstawienie systemu: Bestimmung des Menschen,1800 - Program polityczny: Der geschlossene Handelsstaat, 1800.POGL¥DY.1.metafizyczny program i metoda dedukcyjna.Od prawowiernychkantystów Fichte odbieg³ ju¿ w pojmowaniu samego zadania filozofii: krytykêpoznania uwa¿a³ tylko za jej zadanie przygotowawcze, za fundament nauki obycie.Od filozofii domaga³ siê, by w przeciwieñstwie do nauk szczegó³owychujê³a wiedzê w system.System zaœ wymaga jednolitoœci, musi byæ oparty najednej zasadzie.Fichtego program filozofii by³ tedy metafizyczny,systematyczny i monistyczny.Metodê filozofii pojmowa³ równie¿ nie po kantowsku.Szuka³ metody, która bypozwala³a znaleŸæ prawdy konieczne, ustaliæ nie tylko, jak jest, ale jak byæmusi.Tego dokonaæ mog³aby jedynie metoda dedukcyjna.Fichte powróci³ tedy wmetodologii do racjonalistycznej tradycji, przerwanej przez Kanta.Ta metodaFichtego zawa¿y³a na charakterze jego filozofii; wytworzy³a przepaœæ miêdzyfilozofi¹ a doœwiadczeniem i z drogi, na któr¹ Kant próbowa³ skierowaæfilozofiê, sprowadzi³a j¹ na tory spekulacji.2.epistemologiczny punkt wyjœcia i idealistyczne rozwi¹zanie.Fichte odnowi³wprawdzie przedkantowsk¹, spekulatywn¹ metafizykê, w zasadniczym jednak punkciezdradza³, i¿ nale¿y ju¿ do pokantowskiej epoki.Mianowicie buduj¹c dedukcyjnysystem metafizyki, pierwszej dlañ przes³anki szuka³ w - teorii poznania.Za zasadnicze zagadnienie filozofii, tak samo jak Kant, poczytywa³ stosunekmyœli i bytu.Widzia³ zaœ dwa sposoby pojmowania tego stosunku: realistyczny iidealistyczny.Realizm uwa¿a byt za pierwotny i z niego wywodzi myœl; idealizm,odwrotnie, myœl uwa¿a za pierwotn¹.Miêdzy tymi stanowiskami Fichte rozstrzyga³na korzyœæ idealizmu; dawa³ pierwszeñstwo myœli: niepodobna - rozumowa³ - zbezdusznego bytu wywieœæ œwiadomej myœli, wiêc trzeba próbowaæ odwrotnej drogi.Realizm pos³uguje siê pojêciem bytu niezale¿nego od myœli, krytyka zaœ poznaniaodrzuca to pojêcie, gdy¿ niezale¿nego bytu nie tylko nie mo¿na poznaæ, alenawet konsekwentnie o nim myœleæ.Krytyka prowadzi tedy do idealizmu: ustala,¿e rzeczy s¹ przedstawieniami, przedstawienia zaœ zak³adaj¹ istnienieprzedstawiaj¹cej jaŸni.3.filozofia wolnoœci.¯e jaŸñ sta³a siê podstaw¹ filozofii Fichtego, mia³o toinn¹ jeszcze przyczynê.Mianowicie filozofia jego wyros³a z moralnej postawywobec œwiata, zapocz¹tkowanej ju¿ przez Kanta; na pierwszym planie jego myœliby³y nie sprawy teoretyczne, lecz praktyczne.Œwiat realny interesowa³ go niesam przez siê, lecz jako teren dzia³ania.Osnowê bytu stanowi³y dlañ tedy nierzeczy, lecz jaŸñ, która czynów dokonywa.Dla tego filozofa, patrz¹cego na œwiat ze stanowiska etyki, spraw¹ szczególnejwagi by³a wolnoœæ.Istnienie jej nie wymaga³o dlañ argumentów - natomiast samostanowi³o argument na rzecz idealizmu.Twierdzi³, ¿e jeœli z logicznegostanowiska realizm i idealizm mog³yby ostatecznie wydawaæ siê równie mo¿liwe doprzyjêcia, to wolnoœæ decyduje na rzecz idealizmu.Kto nie poczuwa siê dowolnoœci, kto odczuwa siebie jako istotê biern¹, ten jako filozof bêdzierealist¹.Ale kto czuje siê wolnym, dla tego jaŸñ nie mo¿e byæ zale¿na odrzeczy materialnych i ten mo¿e byæ tylko idealist¹.Takim filozofem by³ w³aœnieFichte.4.filozofia czynu.Etyczna postawa Fichtego objawia³a siê jeszcze w innysposób.Maj¹c zawsze na myœli czyny i ich wytwory, wyobra¿a³ sobie, ¿ewszêdzie, gdzie istnieje rzeczywistoœæ, musia³ przedtem istnieæ czyn, który j¹wytworzy³.Wiêc nie realny œwiat by³ pierwsz¹ postaci¹ bytu, lecz czyn, któregoten œwiat jest wytworem.To by³a bodaj najparadoksalniejsza wœród doktrynFichtego, najdalsza od zwyk³ego sposobu myœlenia: w potocznym bowiem myœleniudzia³anie zak³ada substancjê; potoczne myœlenie umie poj¹æ dzia³anie tylko jakodokonywane przez substancjê.Fichte odwróci³ ten sposób myœlenia: substancjajest wytworem dzia³ania, dzia³anie jest pierwotniejsze od substancji
[ Pobierz całość w formacie PDF ]