[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dok³adnie zaœ, uprzedzenie jest definiowane jako wroga b¹dŸnegatywna postawa wobec osób w wyró¿nionej grupie, oparta wy³¹cznie na tym, ¿es¹ one jej cz³onkami.Gdy mówimy na przyk³ad o kimœ, ¿e jest uprzedzony doczarnych, to chcemy powiedzieæ, i¿ ta osoba jest gotowa do zachowywania siêwobec Murzynów zimno lub wrogo, zak³adaj¹c, i¿ wszyscy oni s¹ mniej wiêcej tacysami.Oznacza to, ¿e osoba ta przypisuje czarnym wy³¹cznie cechy negatywne ibez oporów stosuje ow¹ opiniê do tej grupy jako ca³oœci — indywidualne cechyalbo zachowania obiektu uprzedzenia nie zostan¹ zauwa¿one lub bêd¹ pominiête.Uprzedzenie: wêdruj¹ca opinia bez widomych dowodów na swe poparcie.— Ambrose Bierce, 1911uprzedzenie: wroga b¹dŸ negatywna postawa dotycz¹ca wyró¿niaj¹cej siê grupyludzi, oparta wy³¹cznie na ich przynale¿noœci do tej grupyStereotypy: komponent poznawczyZamknij na chwilê oczy i wyobraŸ sobie wygl¹d i cechy charakterystycznenastêpuj¹cych osób: szkolnego tamburmajora; kierowcy nowojorskiej taksówki,¿ydowskiego lekarza, czarnego muzyka.Mo¿na s¹dziæ, ¿e ¿¹danie to nie jestszczególnie trudne.Nosimy te wyobra¿enia w g³owach.Wybitny dziennikarz,Walter Lippman, który ponad siedemdziesi¹t lat temu wprowadzi³ termin stereotypw ksi¹¿ce Public Opinion (1922), napisa³, ¿e nosimy w swoich umys³ach ma³eobrazki.W obrêbie danej kultury te obrazki s¹ znacz¹co do siebie podobne.Bylibyœmy na przyk³ad zdumieni, gdyby twoje wyobra¿enie szkolnego tamburmajorazawiera³o coœ wiêcej ni¿ obraz osoby energicznej, pe³nej animuszu, ³adnej, bezsk³onnoœci do intelektualizowania i (oczywiœcie!) bêd¹cej kobiet¹.Bylibyœmytak¿e zdziwieni, gdyby ¿ydowski lekarz lub nowojorski taksówkarz w twoimwyobra¿eniu byli kobietami — lub gdyby czarny muzyk gra³ muzykê klasyczn¹.Niema w¹tpliwoœci, ¿e istniej¹ tamburmajorzy mê¿czyŸni, kobiety lekarki i czarnimuzycy graj¹cy muzykê klasyczn¹, jak i nie ma w¹tpliwoœci, ¿e taksówkarzami wNowym Jorku s¹ ludzie wszelkiego wygl¹du, temperamentu, rasy i p³ci.Mamyjednak sk³onnoœæ do kategoryzowania ich zale¿nie od tego, co przyjmiemy jakozgodne z norm¹.W obrêbie zaœ danej kultury to, co ludzie traktuj¹ jako tak¹zgodnoœæ, jest bardzo do siebie podobne, czêœciowo dlatego, ¿e wyobra¿enia tes¹ powtarzane i rozpowszechniane przez œrodki masowego przekazu tej kultury.Jednak¿e stereotypizowanie idzie o krok dalej ni¿ prosta kategoryzacja.stereotyp: generalizacja odnosz¹ca siê do grupy, w ramach której identycznecharakterystyki zostaj¹ przypisane wszystkim bez wyj¹tku jej cz³onkom,niezale¿nie od rzeczywistych ró¿nic miêdzy nimiStereotyp jest generalizacj¹ tego, co dotyczy grupy ludzi, gdzie identycznacharakterystyka jest przypisana zasadniczo wszystkim jej cz³onkom, niezale¿nieod rzeczywistych ró¿nic miêdzy nimi.Raz sformu³owane stereotypy s¹ odporne nazmianê pod wp³ywem nowej informacji.Wa¿ne jest, by zauwa¿yæ, ¿estereotypizowanie niekoniecznie jest tylko emocjonalne i nie musi prowadziæ dozamierzonych aktów obra¿ania.Czêsto stereotypizowanie jest wy³¹cznie sposobemna uproszczenie naszego spojrzenia na œwiat — i do pewnego stopnia wszyscy torobimy.Dla przyk³adu, Gordon Allport (1954) okreœli³ stereotypizowanie jako„prawo najmniejszego wysi³ku".Wed³ug Allporta œwiat jest dla nas po prostuzbyt skomplikowany, by mieæ wysoce zró¿nicowane postawy w odniesieniu dowszystkiego.Zamiast tego maksymalizujemy czas i energiê przeznaczone napoznawanie, tworz¹c eleganckie, adekwatne postawy wobec niektórych obiektów,podczas gdy spostrzegaj¹c ludzi, polegamy na prostych, szkicowychprzekonaniach.(Powinno ci to przypomnieæ ró¿norodne oblicza spostrzeganiaspo³ecznego, które omówiliœmy w rozdziale 4).Uwzglêdniaj¹c nasz¹ ograniczon¹zdolnoœæ do przetwarzania informacji, rozs¹dne jest to, ¿e ludzie zachowuj¹ siêjak „oszczêdzaj¹cy na poznawaniu", wykorzystuj¹c skróty poznawcze i stosuj¹cpewne praktyczne regu³y podczas prób zrozumienia innych (Fiske, 1989; Jones,1990; Taylor, 1981).Dopóki powsta³y w ten sposób stereotyp wynika zdoœwiadczenia i jest generalnie adekwatny, dopóty mo¿e byæ przystosowawcz¹,uproszczon¹ metod¹ radzenia sobie ze z³o¿onymi zjawiskami.Z drugiej jednakstrony, jeœli stereotyp uniemo¿liwia dostrze¿enie indywidualnych ró¿nic wobrêbie grupy ludzi, to jest nieprzystosowawczy, szkodliwy i potencjalnieobraŸliwy.Stereotypy, atrybucja a p³eæ.Szczególnie wyraŸna stereotypizacja wystêpuje wodniesieniu do ról zwi¹zanych z p³ci¹.Na przyk³ad kobiety prawie powszechnies¹ spostrzegane jako genetycznie bardziej poddaj¹ce siê wychowaniu i mniejasertywne ni¿ mê¿czyŸni.Jak wskazuj¹ Alice Eag³y i Valerie Steffen (1984),takie spostrzeganie mo¿e odnosiæ siê do roli — co oznacza, i¿ kobietomtradycyjnie przypisuje siê rolê twórców domowego ogniska.Zjawisko siêgajeszcze g³êbiej.W jednym z eksperymentów lekarkê o bardzo znacz¹cychosi¹gniêciach studenci spostrzegali jako mniej kompetentn¹ i maj¹c¹ ³atwiejsz¹drogê do sukcesu ni¿ odnosz¹cych sukcesy lekarzy (Feldman-Summers, Kiesler,1974).Natomiast studentki widzia³y to odmiennie: choæ spostrzega³y lekarzy ilekarki jako jednakowo kompetentnych, to mê¿czyzn spostrzega³y jako tych,którzy mniej siê przy tym napracowali.Zarówno mê¿czyŸni, jak i kobietyprzypisywali lekarkom silniejsz¹ motywacjê.Nale¿y zauwa¿yæ, i¿ przypisywaniekobietom wysokiego stopnia motywacji mo¿e byæ jednym ze sposobów dawania dozrozumienia, ¿e s¹ one mniej uzdolnione ni¿ mê¿czyŸni (np.„Ona nie jest zbytbystra, ale bardzo siê stara").PrzeœledŸmy podobne badanie wykonane przez KayDeaux i Tima Emsweilera (1974), w którym stwierdzili oni, ¿e je¿eli stereotypseksualny jest wystarczaj¹co silny, to nawet cz³onkowie grupy, która jest nimobdarzona, s¹ sk³onni do przyjêcia go.W tym eksperymencie badanym pokazywanotak studentów, jak i studentki, którzy z powodzeniem wykonywali skomplikowanezadanie, a nastêpnie proszono o wyjaœnienie, jak do tego dosz³o.Gdy mê¿czyznaodniós³ sukces, to zarówno studenci, jak i studentki przypisywali jegoosi¹gniêcie zdolnoœciom; natomiast, gdy sukces odnios³a kobieta, studenci obup³ci s¹dzili, ¿e osi¹gniêcie to by³o g³Ã³wnie spraw¹ szczêœcia.W kolejnychbadaniach wykazano, ¿e dziewczêta mia³y tendencjê do zani¿ania swych zdolnoœci.O ile czteroletni ch³opcy przypisywali sukces odniesiony w trudnymintelektualnie zadaniu swym zdolnoœciom, o tyle dziewczynki by³y sk³onneumniejszaæ w³asne osi¹gniêcia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]