[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tymczasem dosta³ rozkaz wyjazdu na Podole i biernego strze¿eniakresów.Polecenia tego nie wykona³, a 22 kwietnia 1533 r.napisa³list do króla Ferdynanda, w którym zaofiarowa³ mu swoje us³ugi izapewnia³, ¿e nigdy nie mia³ zamiaru dzia³aæ przeciw niemu.Pisa³:[.] „jeœli nawet zb³¹dzi³em, to naprawiê swój b³¹d gorliwymi s³u¿-i bami".Dla uzyskania przychylnoœci króla rzymskiego, czeskiego i43wêgierskiego pos³a³ mu w prezencie kilka ¿ubrów.Ferdynand odpo-wiedzia³ ¿yczliwie i przys³a³ w darze hetmanowi kilka koni.Nieco wczeœniej Tarnowski przeprowadzi³ dramatyczn¹ rozmowêz królem.By³o to po nadaniu starostwa krakowskiego g³Ã³wnemujego nieprzyjacielowi — marsza³kowi wielkiemu koronnemu, Pio-trowi Kmicie.Tarnowski bardzo liczy³, ¿e to on uzyska tê godnoœæ,daj¹c¹ du¿¹ w³adzê w stolicy i znaczne wp³ywy na Wawelu.Król niezamierza³ odtr¹caæ hetmana od ³ask i planowa³ nadanie mu woje-wództwa sandomierskiego, znacznie wa¿niejszego w hierarchii urzê-dów ni¿ piastowane dot¹d przez Tarnowskiego województwo ruskie.Ura¿ony hetman nie przyj¹³ jednak tej godnoœci i mocno pok³Ã³ci-wszy siê z monarch¹, przed 15 marca 1533 r.niespodziewanie z³o¿y³na jego rêce sw¹ bu³awê.Zygmunt Stary wykaza³ du¿o wyrozumia-³oœci i — licz¹c, ¿e Tarnowski odwo³a sw¹ decyzjê — d³ugo zwleka³z nadaniem godnoœci wojewody krakowskiego lub sandomierskiego.Myœla³, ¿e w wypadku cofniêcia dymisji hetman otrzyma jedno znich.Tarnowski by³ jednak zbyt dumny i konsekwentny, by odwo³y-waæ sw¹ decyzjê.Niebawem oznajmi³ publicznie, ¿e chce wyjechaæz kraju na sta³e, jest bowiem krzywdzony i nie doceniany.Prawdo-podobnie zamierza³ kupiæ jakieœ dobra w Czechach, by tam osi¹œæ iwojowaæ na czele wojsk habsburskich przeciw Turkom na Wê-grzech.Zaofiarowa³ te¿ swe us³ugi ksiêciu pruskiemu AlbrechtowiHohenzollernowi.'Zrealizowanie tych postanowieñ mog³o doprowadziæ do niebez-piecznych konsekwencji w stosunkach z Imperium Osmañskim.Naszczêœcie Tarnowski nie spe³ni³ swej groŸby.Pod wp³ywem usilnychnalegañ przyjació³, rozs¹dnych senatorów, pozosta³ w kraju.Najbar-dziej przyczyni³y siê do tego argumenty d³ugoletniego pos³a polskie-go w Wiedniu, Jan Dantyszka.Zachwia³ on mocno przekonaniemTarnowskiego o potêdze Habsburgów, przedstawiaj¹c mu prawdzi-wy obraz stosunków politycznych w Rzeszy Niemieckiej: konfliktywewnêtrzne tam wystêpuj¹ce, sk³Ã³cenie pañstw chrzeœcijañskichoraz brak widoków na utworzenie ligi antytureckiej.Sam przebiegkampanii wêgierskiej 1532 r.potwierdzi³ s³usznoœæ opinii Dantysz-ka.Turcy zdobyli wówczas wiele twierdz i podeszli prawie pod samWiedeñ, zaœ wojska cesarskie nie by³y w stanie wyst¹piæ z nimi dootwartej bitwy.Kampania ta wykaza³a, ¿e Habsburgowie nie maj¹szans na korzystne militarne rozstrzygniêcie konfliktu o Wêgry.45Mimo póŸniejszych zachêt ze strony cesarza Karola V, Tarnowskipozosta³ w Polsce i nadal s³u¿y³ jej swym wielkim talentem oraz do-œwiadczeniem.Staj¹c siê filarem stronnictwa habsburskiego, by³ zre-szt¹ bardziej potrzebny domowi cesarskiemu w Polsce, ni¿ gdzie in-dziej.W Koronie mia³ przecie¿ wielkie wp³ywy i móg³ doprowadziædo zwyciêstwa obozu niemieckiego.Po œmierci kanclerza KrzysztofaSzyd³owieckiego zosta³ opiekunem jego m³odszych, niezamê¿nychjeszcze córek, faktycznym zarz¹dc¹ wielkiego po nim maj¹tku,spadkobierc¹ polityki zmar³ego, g³Ã³wnym przywódc¹ obozu habsbu-rskiego w Polsce.Wp³ywy tego obozu wzros³y po 1543 r., gdy m³o-dy Zygmunt August poœlubi³ El¿bietê Habsbur¿ankê.Tarnowski wyjecha³ tymczasem na Wêgry, by wstawiæ siê za uwiê-zionym przez króla Jana Zapolyê wojewod¹ sieradzkim, Hieroni-mem £askim, pos³em w tajnych misjach dyplomaty czno-wo j sko-wych, spiskuj¹cym przeciw w³adcy Siedmiogrodu.Pomny udzielonejmu niedawno pomocy Zapolya przyj¹³ Tarnowskiego bardzo goœcin-nie, wypuœci³ £askiego.Nie wiedzia³ jeszcze, ¿e hetman zmieni³front i znalaz³ siê w obozie jego przeciwników.Tymczasem w kraju wszyscy oczekiwali powrotu Tarnowskiego zdu¿¹ niecierpliwoœci¹.Wybuch³a w³aœnie wojna z Moskw¹.Polscepotrzebny by³ jego kunszt dowódczy!4.Wojny na wschodzie i po³udniuW 1533 roku, 3 grudnia, zmar³ wielki ksi¹¿ê Wasyl III.Tron ponim odziedziczy³ zaledwie trzyletni Iwan IV.Panowie rada litewscyuznali, ¿e nadszed³ odpowiedni moment, by zbrojnie upomnieæ siê oSmoleñsk oraz Siewierszczyznê, utracone niedawno przez Litwê.Pod ich naciskiem Zygmunt Stary nie przed³u¿y³ rozejmu z Mosk-w¹, wygasaj¹cego w koñcu 1533 r., i podj¹³ przygotowania wojenne.Na dowódcê w zbli¿aj¹cej siê kampanii przewidzia³ Tarnowskiego.Mimo z³o¿enia przez niego bu³awy król nie przeci¹³ drogi wiod¹cejdo pojednania i nie mianowa³ nowego hetmana.Tarnowski równie¿pozostawi³ furtkê do zgody.Rozmowy na temat objêcia przez niego komendy nad wojskiemtrwa³y jednak d³ugo, a tymczasem kampania 1534 r.wcale nie prze-biega³a po myœli Litwinów.Jeszcze raz okaza³o siê, ¿e pospolite ru-46szenie szlachty i panów litewskich jest na wojnie ma³o przydatne, ibez udziahi zaciê¿ników koronnych trudno bêdzie o sukcesy.Mimodywersji ze strony Tatarów krymskich, którzy w maju 1534 r.doko-nali najazdu na Pañstwo Moskiewskie i odci¹gnêli znaczn¹ czêœæwojsk carskich na po³udnie, Litwini nie potrafili zdobyæ ¿adnej zeznaczniejszych twierdz przeciwnika, w grudniu zaœ zostali zaskoczeniniespodziewan¹ kontrofensyw¹ wojsk Iwana IV, które spustoszy³yznaczne po³acie kraju i dotar³y po Wilno oraz Nowogródek.W tej sytuacji panowie rada litewscy wys³ali pos³Ã³w na sejm obra-duj¹cy w Piotrkowie (30 XI—19 XII 1534) i za¿¹dali pomocy odKorony.Ta nie uchyli³a siê od niej i postanowi³a przeznaczyæ czêœæpoborów na pomoc dla Litwy.Poniewa¿ Litwini gor¹co domagalisiê, by komendê nad wojskami koronnymi obj¹³ zwyciêzca spodObertyna, król, l stycznia 1535 r., oficjalnie zaproponowa³ mu do-wództwo w zbli¿aj¹cej siê wyprawie.Tarnowski po d³ugich wahaniachprzyj¹³ je, dyplomatycznie wymówi³ siê jednak od komenderowaniawojskami litewskimi
[ Pobierz całość w formacie PDF ]