[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Niedobrze bowiem, aby dzi¹s³a synów drêtwia³y dlate-go, ¿e ojciec [jad³] cierpkie winogrona.Poniewa¿ zaœ naturanakazuje mi³owaæ, a mi³oœæ jest mleczn¹ siostr¹ ³askawoœci,Boles³aw, którego cesarz nie móg³ pokonaæ, uwa¿a za s³uszneus³uchaæ nakazu natury i odwo³uje bratanków z wygnaniaz bezinteresown¹ serdecznoœci¹206.Starszy z nich nazywa³ siêBoles³aw, m³odszy Mieszko Pl¹tonogi, najm³odszy Konrad207.I nadaje im czcigodn¹ dzielnicê œl¹sk¹208 zarówno w dowód³askawoœci, jak i na pociechê sieroctwa.Trzeciego bowiem, to jestKonrada, skierowa³o do jakiegoœ klasztoru, nie wiadomo, w³asne204 Wyprawa na Polskê by³a w sierpniu 1157 r.Poprzedzi³o j¹poselstwo polskie do Niemiec z odmow¹ przywrócenia W³adys³awowidzielnicy i w³adzy pryncypackiej.Autor znów zaciera pe³ny i rzeczywistyprzebieg wydarzeñ; Balzer, I, s.245.Boles³aw Kêdzierzawy istotnie nieprzyj¹³ walnej bitwy, ale za to w Krzyszkowie na p³n.zach.od Poznaniaz³o¿y³ cesarzowi ho³d lenny; R.Gródecki, Dzieje Polski œredniowiecz-nej, t.I, Kraków 1926, s.152 n.205 Por.wy¿ej, przyp.190.206 Sentencja z Proroctwa Jeremiasza 31, 29.Sta³o siê to w 1163 r.; R.Gródecki, Dzieje polityczne Œl¹ska, Historia Œl¹ska, t.I, Kraków1933, s.175.207 Boles³aw Wysoki (1127, 1201) zatrzyma³ na Œl¹sku zwierzch-noœæ nad m³odszym Mieszkiem, zwanym Pl¹tonogim, Loripes (1131,1211).Podzia³ Œl¹ska na dzielnice Boles³awa i Mieszka nast¹pi³ dopierow 1173 r., po powtórzonej wyprawie Barbarossy.Konrad (ok.1139,tjako biskup Bambergu 1202) dzier¿y³ przejœciowo dzielnicê g³ogowsk¹;R.Gródecki, Dzieje Polski œredniowiecznej, s.162; ten¿e, Dziejepolityczne Œl¹ska, s.175 n.208 — sacra Silentii provincia; por.wy¿ej, przyp.93.powo³anie, czy ojcowska pobo¿noœæ209.Poniewa¿ jednak z tegonadania [Boles³aw] wy³¹czy³ niektóre grody dla wiêkszego zabez-pieczenia [swego panowania], sta³o siê to powodem wielu nie-szczêœæ i zarzewiem niepokojów.Ledwo bowiem W³adys³awowiceweszli w progi [dzielnicy], orzekli, ¿e wspomniana dzielnica nieprzypad³a im tytu³em nadania ani dobrodziejstwa, lecz jakoprawowitym dziedzicom, w prawowitym nastêpstwie.A nawet napodobieñstwo tych, którzy wrócili w progi domu rodzinnego,¿¹daj¹ przywrócenia swych uprawnieñ z tytu³u prawa o po-wracaj¹cych z niewoli210.Oddalono ich ¿¹danie, zarzucaj¹c im,¿e zrzekli siê [swych praw]: „Zrzekliœcie siê — mówi ksi¹¿ê— waszego prawa w tym wzglêdzie, poniewa¿ jest to prawoniew¹tpliwe, ¿e ka¿demu wolno zrzec siê tego, co mu przy-znano"211.[A] oni nie ¿¹daj¹ uzasadnienia zarzutu, lecz re-plikuj¹: „Przyznajemy, ¿eœmy siê zrzekli, ale [jako] obrabowani,ale [jako] zmuszeni, i dlatego przys³uguje nam prawo zwrotumienia".Dopóki to jest w zawieszeniu, nie chc¹ ¿yæ w niepewno-œci, lecz ¿¹daj¹ odszkodowania wed³ug prawa [przys³uguj¹cego]obrabowanym212, aby wbrew woli nie byli zmuszeni czyniæ tego,czego nie dopuszcza prawo213.W tym czasie, gdy ksi¹¿ê zaprz¹tniêty by³ pilniejszymi sprawa-mi, oni zajmuj¹ grody, umiejêtnie je obwarowuj¹, wzmacniaj¹za³ogami.Dobry ksi¹¿ê zrazu obojêtnie to znosi³ twierdz¹c, ¿e tonie umniejsza ani godnoœci, ani korzyœci rzeczypospolitej, jeœli siêodda cudz¹ w³asnoœæ.„Albowiem si³a listowia — mówi — jestchlub¹ pnia, a si³a pnia chlub¹ listowia".Jednak¿e nie brak209 Decretum Gratiani II, C.20, q.3, c.3: monachum aut paternadevotio aut propria professio facit.210 Tu pojêcia prawne: subliminium i postliminium, Digesta 49, 15, 5,l oraz Codex 8, 50/51, 9.Por.Balzer, I, s.480.211 Codex l, 3, 50/51, Prolog; Balzer, I, s.480.212 Zgodnie z prawem kanonicznym; Decretum Gratiani II, C.2, q.2,c.1.Balzer, I, s.420, daje obszerne objaœnienie tych okolicznoœciprawnych.213 Tzn.upomnieæ siê si³¹ o swoje prawa dziedziczne; Codex 3, 7, 1;Balzer, I, s.480.pod¿egaczy, których pomys³owoœæ i umiejêtnoœæ sprawia, ¿ei œwiat³o wyradza siê w dym, i s³oñce zaciemnia siê ponuro.Cici¹g³ymi podszeptami ¿arz¹ce siê podgarniaj¹ wêgle, mówi¹c:„Czy¿ nie widzisz, jak sobie poczynaj¹ bratankowie? Ju¿ terazusilnie pragn¹ wdaæ siê w ojca214.Bo có¿ innego z korzeniaszak³aku wyrosn¹æ mo¿e, jeœli nie cierñ?215 Kiedy¿ to bez kolcówrodzi siê je¿? Wiadomo, ¿e pokrewny smak maj¹ wilcze sercei wywar z wilczego serca".Wprawdzie on tym siê nie przejmowa³,nie pragn¹³ bowiem wyniszczaæ latoroœli w³asnego szczepu, leczniejako ustêpowa³ swoim doradcom, udaj¹c wzburzenie i tocz¹cz nimi walkê nie tak¹, na jak¹ go by³o staæ, lecz tak¹, do jakiej gozmuszono216.W jakimkolwiek zaœ duchu toczy³y siê [te walki], nies¹dŸ, ¿e synowie W³adys³awa wdawali siê w pospolite uk³ady, oni,którzy nie tylko tyle razy zniweczyli usi³owania tylu ksi¹¿¹t, lecznawet z ma³¹, lecz doborow¹ garstk¹ rycerzy czêsto odnosilizwyciêstwa nad tyloma tysi¹cami œwietnie wyæwiczonych wojaków.Tak to niekiedy lwie szczeniêta obezw³adniaj¹ zaciek³oœæ tygrysów.Tymczasem Boles³aw czyni³ szczególne wysi³ki, aby podbiækraje Getów, którzy, jak wiadomo, s¹ groŸni nie tyle dla cia³, iledla dusz217.Ledwo wreszcie niektórych z nich po wielu prze-prawach wojennych pokona³, taki kaza³ og³osiæ edykt: ¿e ktoznamiê religii chrzeœcijañskiej przyjmie, [ten] nie dozna ¿adnegouszczerbku mienia.Kto by zaœ nie chcia³ porzuciæ bluŸnierczegoobrzêdu, [ten] bezzw³ocznie zostanie ukarany œmierci¹.Atolireligia ich by³a jak zwiewny dym, i to tym bardziej krótkotrwa³a,im bardziej wymuszona.Wkrótce bowiem ci ob³udnicy jak œliskie¿aby wskoczyli w odmêt odszczepieñstwa i jeszcze wstrêtniej214 Oryginalnie: patrissare.215 Paliurus z katalogu roœlin Pliniusza; Balzer, II, s.29.216 Zdania tego od s³Ã³w: „lecz niejako — "brak w podstawowymrêkopisie Eugeniuszowskim.217 — quos non tam personis ¹uam animabus constat esse infestos',dos³ownie: 'groŸni nie tyle dla osób, ile dla dusz', co daje dwuznacznoœæ;mo¿e chodzi o osobistoœci i zwyk³e ¿ycie ludzkie? Geci to Prusowiepogañscy.Por.ks.IV, rozdz.19.zanurzyli siê w b³ocie g³êboko zakorzenionego ba³wochwal-stwa218.Im opiesza³ej i z wiêkszymi przerwami zwalczano tênikczemnoœæ, na tym wiêksze niebezpieczeñstwo nara¿ano Pol-skê.Mniema³ bowiem Boles³aw, ¿e wystarczy mu, gdy odda siêksiêciu, co jest ksi¹¿êcego, choæby odmówiono Bogu, co jestBo¿ego219
[ Pobierz całość w formacie PDF ]